Wat was jouw favoriete speelplek als kind? Was dat binnen of buiten? En was het een plek met of zonder supervisie van een volwassene? Overal ter wereld waar onderzoeker Tim Gill deze vragen stelt, zijn de antwoorden hetzelfde: buiten spelen is veruit favoriet en dan graag zónder volwassenen die je op je vingers kijken. “Onafhankelijkheid en zelfcontrole zijn cruciale ervaringen die kinderen bij het buiten spelen kunnen opdoen. En juist die staan zwaar onder druk.”
Tim Gill was een van de sprekers tijdens het Speelforum dat Ruimte voor de Jeugd op 14 april jl. organiseerde. Centrale vragen: In wat voor stad willen we dat onze kinderen opgroeien? En hoe geven we kinderen de ruimte die ze nodig hebben om voluit te kunnen spelen en bewegen – in een tijd waarin de openbare ruimte door zoveel verschillende partijen wordt geclaimd? Het zijn vragen die Gill na aan het hart liggen en waarvoor hij in ons land veel belangstelling ziet: “Vanuit het Verenigd Koninkrijk kijken we met enige bewondering naar Nederland. Het land dat het woonerf uitvond en dat een traditie heeft in het respecteren van kinderen als medeburgers en van de aanwezigheid van kinderen in het publieke domein.”
Krimpende horizon
Maar zoals overal ter wereld is ook in Nederland de trend onmiskenbaar: kinderen verdwijnen uit het straatbeeld. Meerdere onderzoeken laten de krimpende horizon van kinderen zien. Waar hun overgrootouders nog vrij rondzwierven door de stad, mogen hun achterkleinkinderen in het beste geval nog een paar honderd meter van huis. Gill: “Dat kinderen gewoon buiten mogen zijn in de openbare ruimte: vinden volwassenen dat eigenlijk nog wel oké?”
Indicatorsoort
Het is een urgente vraag die ons allemaal aangaat. Want als onze openbare ruimte niet meer geschikt is voor onze kinderen, voor wie is die dan nog wel geschikt? “Kinderen zijn te beschouwen als indicatorsoort: a city friendly to children is a city friendly to all. Met daarbij de focus op buurten: gezinnen leven in buurten, niet in steden.”
Het publieke domein speelt daarin voor Tim Gill een centrale rol. “Gezinsvriendelijke buurten hebben drie fundamenten: huisvesting, diensten en het publieke domein. Dat laatste is de plek waar we elkaar ontmoeten en waar kinderen zich voor het eerst manifesteren als burgers, als leden van de samenleving.”
Een kindvriendelijke openbare ruimte is in het belang van iedereen die verlangt naar een leefomgeving waar het goed toeven is. En dan gaat het dus om veel meer dan speelplekken. ”Speelplekken zijn plekken die ouders en kinderen herkennen als: hier is het oké. Maar voor een kind- en gezinsvriendelijke buurt is meer nodig, nl. ruimte, tijd, andere kinderen én een positieve houding van volwassenen. Hoe voorzien we hierin in onze buurten?“
Perspectief van kinderen
In zijn boek Urban Playground geeft Gill voorbeelden hoe twaalf steden verspreid over de wereld hiermee bezig zijn. Die voorbeelden zijn zo aantrekkelijk dat je je afvraagt waarom die niet overal kunnen worden gerealiseerd. En hoe je stedenbouwkundigen zover krijgt dat ze zich gaan inzetten voor een kindvriendelijke inrichting van buurten. Tim Gill: “Je kunt aansluiten bij wat zij sowieso graag willen, nl. een openbare ruimte creëren waarin het goed toeven is. Daar kun je het perspectief van kinderen inbrengen en ook laten zien hoe kind- en gezinsvriendelijke planning is verbonden met andere belangen zoals economie, demografie, duurzaamheid, kinderrechten, gezondheid en brede welvaart. Het inzichtelijk maken van deze verbanden kan enorm helpen om de belangen van kinderen te agenderen.”
Emotionele betrokkenheid
“Als je eenmaal aan tafel zit bij beslissers en planners, wil je iets losmaken”, aldus Gill. “Wat helpt is als ontwerpers en politici zelf jonge kinderen of kleinkinderen hebben. Je kunt hen aanspreken op hun emotionele betrokkenheid bij kinderen.” En sowieso geldt: iedereen is zelf kind geweest. De startvragen van Tim Gill werken altijd!
Onderzoeker en publicist Tim Gill is een bevlogen pleitbezorger van de kindertijd. Hij doet onderzoek naar kindvriendelijke planning in diverse wereldsteden en schreef daarover het boek Urban Playground: How child-friendly planning and design can save cities. Meer over Tim Gill is te vinden op zijn website www.rethinkingchildhood.com. Daarop kun je ook een videoregistratie bekijken van de presentatie van zijn boek.
Het Speelforum is een initiatief van Platform Ruimte voor de Jeugd (RvdJ), het interdisciplinaire netwerk van deskundigen op het gebied van jeugd, spel en speelruimte. Samen komen wij op voor de belangen van het spelende kind. Deelname aan Ruimte voor de Jeugd staat open voor iedereen met hart voor het spelende kind: experts, wetenschappers, beleidsmakers en mensen uit de praktijk.
Dit artikel verscheen eerder in Straatbeeld van juli 2023. Tekst: Marian Schouten